Językoznawstwo

CZY WIEDZA O JĘZYKU (POLSKIM) JEST POTRZEBNA PSYCHOLOGOM?

NIE nie no żart wiedza o języku jest potrzebna wszystkim, bo inaczej wszyscy będą tak kalecznie mówić jak ja - np. nie będą znali słowa zastępczego na słowo pojebać no xD nie róbcie tego ps. tu pojawiają się takie pytania, czy człowiekowi, który uprawia karate potrzebna jest wiedza o fizjologii nwm jaka była odpowiedz

W JAKIM STOPNIU WIEDZA O JĘZYKU JEST POTRZEBNA PSYCHOLOGOM?

• działalność zawodowa = praca z językiem, mową (funkcjami językowymi).
• Psycholog zawodowo wsłuchuje się w to, co mówią inni.
• W praktyce obserwuje mowę ludzką, określa poziom komunikacji dziecka lub dorosłego.
• Częściowo (najczęściej we współpracy z innymi specjalistami) identyfikuje nieprawidłowości języka w użyciu.
• Dąży do zapewnienia pacjentowi takiego stanu narzędzia komunikacyjnego, jakim jest język, aby kontakt z drugim człowiekiem nie stanowiły dla niego bariery.

JĘZYKOZNAWSTWO

• LINGWISTYKA › WIEDZA O WSPÓŁCZESNYM JĘZYKU POLSKIM
• TEORIA: modele języka tworzone, by uchwycić istotę złożonego zjawiska, jakim jest mowa ludzka
• PRAKTYKA: wykorzystanie pogłębionej wiedzy o języku, aby pomóc jego użytkownikom w posługiwaniu się mową.
• Praktyczna działalność językoznawcza musi mieć oparcie w teorii, a teoria języka nie może być oderwana od wiedzy językowej wykorzystywanej w praktyce.
• Mali pacjenci – ORM / afazja dziecięca
• Pacjenci dorośli – afazja poudarowa / zaburzenia komunikacji językowej występujące w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych

CO TO JEST JĘZYK I DO CZEGO JEST NAM POTRZEBNY?

język to mięsień potrzebny do jedzenia lodów, chyba, że ktoś jest badassem i je gryzie

• JĘZYK = FORMA KOMUNIKACJI międzyludzkiej
• Naturalny sposób przekazywania najróżniejszych informacji w obrębie społeczności znającej dany język.
• Podstawą jest wykorzystanie strumienia odpowiednich dźwięków, które są wytwarzane przez odpowiednie narządy mówiącego, które są odbierane przez narządy odbiorcze słuchającego (narządy słuchu) i traktowane jako coś, co samo w sobie znaczy.
• Wtórną postacią języka jest tworzenie przez nadawcę ciągu znaków graficznych (liter) w ramach umiejętności pisania,co z kolei nadaje się do odczytania przez odbiorcę (czytelnika).
• Język na co dzień używany przez człowieka, to narzędzie komunikacji, jednak pojęcie komunikacji jest znacznie szersze niż język ludzki.
• Ludzie nie ograniczają się przecież w przekazie komunikacji wyłącznie do języka. Wykorzystują gestykulację, mimikę twarzy, znaki graficzne, różne środki masowego przekazu (internet, telewizję, radio).
• Wśród tych sposobów język ma uprzywilejowaną pozycję: jest uniwersalny, naturalny i ma nieograniczone możliwości.
• Jeśli człowiek chce kogoś powiadomić o czymś, to najłatwiej skorzystać mu z języka.

„założyłeś sweterek na drugą stronę”

co? xD

• Język -› zjawisko w działaniu -› mowa, mówienie, użycie języka
• Mowa ma z natury charakter jednostkowy, związany z konkretnym aktem użycia języka.
• Zachodzi w określonej sytuacji, ma określonego wykonawcę, przejawia się w określonej, zwykle niepowtarzalnej wypowiedzi.
• Język jest zasobem środków komunikacyjnych wspólnych dla danej społeczności językowej.
• Aby mowa była narzędziem komunikacji w społeczeństwie, musi być niezależna od indywidualnego użycia. Musi mieć cechy i elementy, które są powszechnie znane i wykorzystywane w danej społeczności.
• Komunikacja w języku naturalnym człowieka musi być oparta na kompetencji językowej członków wspólnoty używającej dany język.

KOMPETENCJA JĘZYKOWA

Nabyta umiejetność komunikowania się w jakimś języku.

Kompetencja to praktyczna wiedza językowa, na którą składa się znajomość elementów językowego systemu komunikacyjnego t.j. wykorzystywane w języku:

• Jednostki dźwiękowe
• Wyrazy i ich znaczenia
• Sposoby łączenia wyrazów w struktury składniowe i tekstowe
• Budowa morfologiczna wyrazów
• Znajomość frazeologizmów
• Sposoby wykorzystywania różnych elementów języka w określonych sytuacjach

Rozróżnienie języka jako intersubiektywnego środka komunikacji i jako indywidualnego aktu mowy występuje w znanych teoriach językoznawczych. W językoznawstwie strukturalistycznym przejawia się to w różnicy langue i parole a w gramatyce transformacyjno – generatywnej to różnica między kompetencją i performancją.

TEORIE

• Nie istnieje aktualnie żadna, a na pewno jedna powszechnie akceptowana klasyfikacja (typologia) dyscyplin językoznawczych.

prawie jak w psychologii hehe

• Przejścia dokonały się między kolejnymi programami na drogach:

• od ewolucjonizmu do dyfuzjonizmu
• od dyfuzjonizmu do strukturalizmu
• od strukturalizmu do generatywizmu
• od generatywizmu do kognitywizmu

• od kognitywizmu do komunikacjonizmu

• Ewolucjonizm i dyfuzjonizm należą do kierunków antropologicznych, prezentujących podejście historyczne.

EWOLUCJONIZM

• Współczesna rzeczywistość, w tym językowa, jej stan obecny i struktura może być wyjaśniona jako wytwór rozwoju (ewolucji), której podlegają rzeczy i zjawiska. Świat zmienia się stopniowo, w sposób ciągły i jednokierunkowy - przechodząc od form niższych do wyższych, bardziej doskonałych.

• Każda następna zmiana jest podsumowaniem i rozwinięciem dorobku społeczno – kulturowego poprzedniego etapu.

DYFUZJONIZM

• kierunek, który nawiązuje do ewolucjonizmu, aby się mu przeciwstawić. Za główny czynnik rozwoju uznaje zapożyczenie i przenikanie wytworów kultury z jednej strony do drugiej, a zatem na drodze dyfuzji – przenikania elementów.
• Operuje pojęciem przemiany kulturowej, która oznacza wszystkie zmiany, jakie dokonują się w każdej kulturze. W zakres tego pojęcia wchodzi akulturacja i wewnętrzna przemiana - zmiany niezwiązane z wpływem obcych kultur.

STRUKTURALIZM

• oparty na przekonaniu, że język jest strukturą zorganizowanych systemów znaków, będących podstawowym kodem komunikacji międzyludzkiej.
• Strukturaliści ujmują język jako system relacji
• Odrzucają natomiast poglądy młodogramatyków i dążą do tego, by zbliżyć się do metod przyrodniczych (naturalizm biologiczny).
• Odrzucają psychologizowanie i atomizowanie języka. Nie opisują elementów pozajęzykowych

GENERATYWIZM

• wyjaśnia kompetencję mówiącego (słuchającego) w zakresie tworzenia (rozumienia) zdań danego języka.
• Każdy mówiący jest zdolny do konstruowania zdań, których dotąd nie zbudował, a słuchający do rozumienia zdań, których dotąd nie słyszał.
• Każdy użytkownik języka jest w stanie rozstrzygnąć, czy dane zdanie należy do języka, w którym się wypowiada (jest poprawne w tym języku), czy też doń nie należy (jest w nim niepoprawne). Zdolność ta tłumaczy się faktem rozporządzania przez mówiącego skończoną liczbą reguł gramatycznych, za pomocą których tworzy on syntagmy i zdania ze znanych sobie wyrazów.
• Gramatyka generatywna jest skończonym zbiorem reguł (zwanych regułami gramatycznymi), który wymienia wszystkie ciągi i przypisuje każdemu z nich opis strukturalny, na który składa się zbiór elementów tworzących ciąg, jego szyk wewnętrzny i zewnętrzny oraz każda inna informacja gramatyczna potrzebna do określenia sposobu, w jaki dany ciąg został użyty i zrozumiany.
• Według Chomsky’ego (1965) należy rozróżniać kompetencje mówiącego, czyli jego zdolność rozpoznawania i stosowania reguł gramatyki, od realizacji aktu mowy.
• Gramatyka generatywna wyjaśnia kompetencje lecz nie realizację.

KOGNITYWIZM

• Język jest ściśle powiązany z umysłowymi procesami dotyczącymi postrzegania świata. Lingwistyka kognitywna zajmuje się przyswajaniem, gromadzeniem i wykorzystywaniem informacji; opiera się na wcześniej rozwijanej psychologii kognitywnej.
• Głównym zadaniem lingwistyki kognitywnej jest objaśnienie nie tylko zdolności językowych, ale również możliwości społecznych języka.
• Podstawowa funkcja języka, przedstawieniowa, na której bazował strukturalizm, została poddana reinterpretacji.
• Wydzielano i opisywano funkcje pochodne od niej: poznawczą (czyli kognitywną, ideacyjną) i komunikatywną (czyli interpersonalną).

Odpowiednio do rangi, jaką te dwie wyszczególnione funkcje uzyskują w badaniach, można wyróżnić dwa kierunki w lingwistyce:

• kognitywizm z jego centralnym problemem językowej konceptualizacji rzeczywistości, a więc językowego obrazu czy językowego oglądu świata
• komunikacjonizm z centralnym problemem wypowiedzi (czyli tekstu) i reguł dyskursu.

FUNKCJE JĘZYKA

Komunikacyjna	Nakłaniająca	Ekspresywna	Sprawcza	Fatyczna	Poetycka	Metajęzykowa
Podstawowy sposób na przekazywanie informacji w ludzkiej społeczności i główny środek porozumiewania się między ludźmi	umożliwiająca skłonienie odbiorcy do pożądanego zachowania. W języku przejawiająca się w nakazach, rozkazach, komendach, zakazach, groźbach, prośbach, radach, wskazówkach, apelach, zawołaniach. Środki językowe wyspecjalizowane w tej funkcji: tryb rozkazujący: Nie rób tego, Adasiu zd.pyt.tryb.przyp: Czy nie chciałbyś pójść ze mną na spacer?	Pozwala zrealizować intencję dotyczącą wyrażenia własnego stosunku do jakiegoś faktu, wydarzenia za pomocą wypowiedzeń uzewnętrzniających uczucia, emocje, stany psychiczne mówiącego. Środki językowe wyspecjalizowane w tej funkcji: wykrzykniki: Ojej! Boli! wyp.z int.wykrz: Jaki to wspaniały widok!	Język jest sprawcą określonego stanu rzeczy. Dzięki niej mogą funkcjonować przyrzeczenia, deklaracje, obietnice, śluby, przeprosiny, klątwy, wyroki sądowe, akty prawne. W tekstach urzędowych język bywa środkiem tworzenia określonych regulcji społecznych.	Najczęściej nieuświadomiona. Jej istotą jest wola nawiązania i podtrzymania kontaktu językowego. Nadawca tak dobiera środki językowe i treść wypowiedzi, by być w kontakcie z odbiorcą.	Pozwala zwrócić uwagę odbiorcy na formę wypowiedzi, język pozwala stworzyć „obiekty/produkty” o walorach estetycznych. Najczęściej korzystają z niej literaci, gdy stosują w swych utworach oryginalne metafory, połączenia wyrazowe.	Pozwala mówić o języku. Wykorzystywana w tekstach językoznawczych, słownikach, ale także w potocznych rozmowach o języku.

Zestawienie nie wyczerpuje wszystkich funkcyjnych możliwości użycia języka. O tym, w jakiej funkcji zostanie on wykorzystany, decyduje ostatecznie nadawca – nieświadomie.

INNY PODZIAŁ

Generatywna	Poznawcza	Socjalizująca	Kulturotwórcza
Umożliwa tworzenie różnych wypowiedzeń i ich ciagów, których treść i forma są często trudne do przewidzenia, zależą od użytkownika języka.	Narzędzie poznania rzeczywistości (nazwy i ich znaczenia). Zasób nazw w jakimkolwiek języku jest zasobem wiedzy ściśle związanym z poznawaniem świata.	Umożliwa scalanie za pomocą jednego języka poszczególnych społeczności, narodowości.	Za pomocą języka możliwe jest przekazywanie elementów kultury wraz z jej wartościami.

PODSTAWOWE FUNKCJE JĘZYKA

JĘZYK (SYSTEM)	JĘZYK (MOWA)
generatywna	komunikacyjna
socjalizująca	nakłaniająca
poznawcza	ekspresywna
kulturotwórcza	sprawcza
-	fatyczna
-	poetycka
-	metajęzykowa

ZNACZENIE W JĘZYKU

Język = strumień dźwięków + znaczenie

Czy strumień dźwięków z ludzkiego aparatu mowy zawsze jest komunikatem językowym?

ofc, że nie, może to być pijacka czkawka np. albo nucenie

SEMIOTYKA

• Nauka ta wyróżnia wielość znaków funkcjonujących w naszej rzeczywistości. Funkcjonuje w niej jednak dychotomiczny podział na znaki naturalne i konwencjonalne.

• Znaki konwencjonalne (arbitralne, umowne)
  • Są związane z jakaś konwencją, znaną w danej społeczności umową, niekoniecznie pisaną.
  • Niektóre nie mają konkretnego nadawcy, mogą wynikać z ogólnych przekonań np. spotkanie kominiarza, przebiegnięcie drogi przez czarnego kota.
  • Konwencja może wiązać się z różnymi (w poszczególnych spoleczeństwach) rozwiązaniami w kwestii znaczenia znaków arbitralnych np. kolor żałoby
• Znaki naturalne (objawy, symptomy)
  • Ich istotą jest sygnalizowanie czegoś zgodnie z prawami natury, fizyki, logiki np. dym nad lasem -› pożar
  • gorące czoło człowieka › wysoka temperatura rejestrowane przez sejsmologów drgania skorupy ziemskiej -› nadchodzące trzęsienie ziemi itp. itd.
• Znaki ikoniczne
  • Ich znaczenie opiera się na fizycznym podobieństwie znaku i oznaczanego obiektu.

Znaki językowe

• Ich fizyczna natura jest dźwiękowa , ale we wtórnej postaci mogą mieć także charakter wizualny (pismo), gestykularny (język migowy), dotykowy (pismo dla niewidomych z użyciem alfabetu Braille’a).
• Sekwencje dźwięków mowy tworzą znaki, których prototypową formą są wyrazy
• Znaczenie wyrazów jest związane z przyjętą w danej społeczności językowej konwencją, która z kolei jest zawarta w kompetencji językowej użytkowników danego języka.
• Język jest zbiorem znaków konwencjonalnych.

• Znaki językowe to funkcjonujące w danym języku symbole rzeczy, obiektów, osób, zwierząt, roślin, zjawisk, cech, czynności, stanów, relacji, bytów abstrakcyjnych itp.

• Pojęciowy charakter znaczenia wyrazów
  • Istotą znaczenia wyrazu nie jest jednostkowe skojarzenie z przedmiotem, ale odniesienie do abstrakcyjnego pojęcia. Boze brzmi jak poznawcza help
• POJĘCIE? nie wiem czemu tu jest znak zapytania, ta pani go tu dała nie ja
  • Klasa elementów rzeczywistości, które łączy wspólnota określonych właściwości np. dom, drzewo, ołówek, samochód.
  • Nie wszystkie pojęcia będą wiązały się z klasami KONKRETNYCH obiektów rzeczywistości. Wyrazy takie jak tęsknota, miłość, talent, sprawiedliwość mają znaczenie abstrakcyjne. Odwołują się do klas zjawisk, których rozpoznawanie jest możliwe na podstawie cech wyodrębnionych przez użytkowników danego języka.
• WYRAZ?
  • Jest prototypowym znakiem językowym in. jednostka leksykalna lub słownikowa.
  • Znaczenie poza związkiem z samym wyrazem można wyodrebnić także w zakresie jego mniejszych części.

KONIEC TEGO TEMATU